آیا این‌بار دیگر باید سدها را شکست؟
از ابتدای دولت یازدهم بحث شکستن سدها در داخل و خارج کشور مطرح شد. اینکه سدها عامل بحران آب در ایران هستند و البته خشک شدن تالاب ها که عامل گرد و خاک به شمار می روند هم به سدها ارتباط دارد.
اما محسن ناصری، مدیر طرح ملی تغییرات آب و هوای سازمان حفاظت محیط زیست درمیزگردی در کافه خبر، دراین باره گفت: «در سدسازی در گرد و خاک تاثیر می بینیم. در مورد شکستن سدها در داخل کشور هم حقیقتا باید منصف باشیم. اینکه تمام مشکلات را تقصیر توسعه سد ها بدانیم برخورد منصفانه ای نیست. اتفاقا من مستندی را دیدم که در خصوص منابع آب ایران بود، در آن مستند آدرس غلطی داده می شود. اگر همه چیز را بخواهیم بندازیم تقصیر سدها کار اشتباهی است. مثلا در گتوند سیلی که سد مهار کرد تقریبا 4 میلیارد متر مکعب آورد داشت و اگر این سیل در دشت خوزستان پخش می شد از همان محل تا دریا هرچه که بود را با خود می برد. این وسعت بسیار عظیم است، آب قابل برنامه ریزی کشور 87 میلیارد متر مکعب است. یعنی اگر بخواهیم همه مشکلات در خصوص توسعه وجود دارد را به یک سری گزینه های محدود کنیم و از روش های غلط خود در گذشته غافل بشویم، به مسئله بی انصافی کرده ایم. بعضی سد ها لازم و مورد نیاز هستند.»
همچنین دکتر هومان لیاقتی، رئیس صندوق ملی محیط زیست هم در این میزگرد دراین‌باره گفت: «من حرف های آقای ناصری را قبول دارم که موقع بررسی توسعه، سپید و سیاه نباید ببینیم. اما یک نکته از حرف های ایشان درباره کشاورزی است، اما این بحث طولانی است که چرا ما به کشاورزی سالم و اهمیت غذایی و خودکفایی غذایی نیاز داریم. من به کسانی که می گویند در زمینه غذا واردات انجام دهیم انتقادهایی دارد، در مورد سد باید همه چیز کاملا بررسی شود. اما یک واقعیت هم باید دید؛ علاوه بر دنیا ما هم در مسیر توسعه نامتوازن پا گذاشته ایم. همچنین باید به بحث تکنولوژی های جدید هم دقت زیادی کنیم و الگو های مصرف سنتی مثلا: قنات. ما با نابودی قنات ها ضرر زیادی به منابع آبی شهر خود زدیم، مثلا شهر تهران که شهر قنات ها بوده. در مورد مسئله قنات دنیا الان درحال کار کردن روی آن است. ما بسیاری از سنت های قدیمی خود را نابود کردیم. درحالی که با تکنولوژی جدید جایگزینی برای آنها نداریم.»
یکی از متهمان تراکم جمعیت در تهران هم سدها هستند. ناصری در این باره معتقد است: «برخی از دوستان می گویند اگر سدها در تهران ساخته نمی شد تمرکز جمعیت اتفاق نمی افتاد. اتفاقا تمرکز جمعیت رخ داده و سپس سد ساخته شده است. من مدافع سد نیستم اما هر موردی را در یک زنجیره علت معلولی باید نگاه کنیم. ما هیچ ترسی نباید داشته باشیم که بگوییم، برنامه ریزی کلان توسعه در ایران اشتباه بوده است، ما مسیر غلطی را رفته ایم. در راستای این مسیر غلط تامین زیر ساخت کرده ایم، پول هزینه کرده ایم حال سد هم از این جنس است. پس نمی توان بگوییم همه سد ها را باید از بین ببریم.»
از سوی دیگر در میزگرد دیگری که با موضوع سدسازی و مدیریت آب در ایران در کافه خبر برگزار شد، حضور فریدون خزاعی، اسماعیل مسگر‌پورطوسی و «رضاحاجی‌کریم» از اعضای هیئت مدیره فدراسیون صنعت آب ایران به این پرسش پاسخ دادند که در اقلیم ایران‌زمین که از دیرباز طبیعتی خشک و بیابانی داشته، آیا ساخت سدها بحران آب در کشور ما را شدت بخشیده است یا مشکل را باید در جای دیگری جست؟
فریدون خزاعی، دبیرکل فدراسیون صنعت آب دراین‌باره گفت: یکی از دلایل بروز بحران آب عدم مشارکت بخش خصوصی، بخش خصوصی به معنای زنجیره ارزشی غیر از دولت، در مدیریت و مصرف منابع آب است .
وی که مدیراجرایی رسته سدسازی و منابع آب سندیکای شرکت‌های ساختمانی نیز هست در مورد سدسازی تأکید کرد: سدسازی بسیار خوب بوده اما مثل هر کار دیگری نیاز به نقد داشته است. به هیچ وجه نمی‌توان سدسازی را منتفی دانست زیرا یک اقدام مهم در تأمین منابع آب است، به ویژه در کشور ما که آب و هوای یکنواختی نداریم و گاه با باران‌های سیل‌آسا و گاه با خشکسالی‌های متوالی مواجه می‌شویم باید بتوانیم از این فرصت به درستی استفاده کنیم. اما لازم است به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که آیا در ساخت سد به سهم محیط زیست توجه کرده‌ایم؟ آیا به شبکه آبیاری پایین‌دست توجه کرده‌ایم؟ شاید اگر اطلاعات جامع آب و هوایی از یک سو و اطلاعات مربوط به آمایش سرزمین را می‌داشتیم برخی سدها را نمی‌ساختیم.
اسماعیل مسگرپور طوسی، از مهندسان مشاور کشور و نایب رئیس اول هیئت مدیره فدراسیون صنعت آب ایران نیز در پاسخ به این پرسش که چگونه گرفتار در بحران آب شدیم گفت: از وقتی که دولت متولی تأمین آب شد به بخش مهندسی موضوع توجه کردیم و در تصمیم‌گیری‌ها ذی‌نفعان را دخالت ندادیم. از آنجایی که مدیریت عرضه و تقاضا را از ذی‌نفعان گرفتیم و به دست دولت سپردیم ذی‌نفعان نظیر کشاورزان با این تصور که آب ثروتی ملی و بی‌پایان است و در حالی که هیچ اطلاعی از میزان منابع نداشتند و نمی‌دانستند پشت سدها چقدر آب هست و چقدر از آن قابل عرضه است به مصرف آن پرداختند که این اشتباه بود و باید ذی‌نفعان در نحوه مدیریت منابع آب نقش می‌داشتند.
او در مورد سدسازی نیز تأکید کرد: متأسفانه در دوران اخیر تصمیمات سیاسی و بخشی‌نگر، در کنار حضور نمایندگان مجلس از مناطق مختلف سبب شد تا این تصور ایجاد شود که هر روستا و هر شهری نیاز به یک سد دارد و برای تأمین آب شرب یا آب کشاورزی باید سد ساخت و این شد نهضت سدسازی در دوره اخیر کشور ما.
رضا حاجی‌کریم، نماینده سندیکای شرکت‌های تاسیساتی و تجهیزاتی در فدراسیون صنعت آب ایران نیز در این میزگرد گفت: مدیریت آب یک زنجیره به هم پیوسته بسیار پیچیده‌است و حوزه نفوذ آن با نفوذ به معاش تک‌تک افراد جامعه سنجیده می‌شود. در چنین شرایطی به صورت مطلق نمی‌توانیم بگوییم ساخت همه سدها مشکل داشته ، سد به عنوان یک ساختار فیزیکی ، بخشی از نظام مدیریت و توزیع آب است و بدون توجه به شبکه‌های آبیاری و آبخوانداری پایین‌دست آن معنا پیدا نمی‌کند.
وی که فارغ التحصیل مدیریت استراتژیک در مقطع دکتری از دانشگاه نیس فرانسه است تأکید کرد : اگر نقشه جامع آب کشور تهیه و تدوین شود که این کار صرفاً از دست وزارت نیرو یا به طور عام دولت ساخته نیست و باید از بخش خصوصی اعم از محیط زیست، صنعت، کشاورزی و نظایر آن کمک گرفت آن وقت می‌توان گفت چه تعداد از سدهایی که ساخته شده مفید است و چه تعداد از آنها مفید نیست و صرفاً با بخشی‌نگری و فشار ساخته شده‌است.
منبع: خبر آنلاین