منابع آبی کرج رو به پایان است

با وجود قرار گرفتن دو سد بزرگ امیرکبیر و طالقان در استان البرز، این استان نه تنها از منابع آبی این دو سد بی بهره مانده، بلکه همه حوزه های بالادست این سد دچار بحران کم آبی شده است.
انتقال آب از تونل سد کرج و طالقان به سمت تهران امروز سبب کاهش منابع آبی این خطه و مهمترین عامل تهدید کننده استان البرز به شمار می رود.
این انتقال در گذر زمان توانسته همه جریان های طبیعی را قطع و شرایط حوزه های پایین دست سفره های آب زیرزمینی که واسطه حرکت رودخانه در انتهایی ترین مسیر به سمت ورامین بوده را با مشکل مواجه کند و سبب بیابانی شدن مناطق اشتهارد و ماهدشت شود.
برخی کارشناسان بر این باورند که ادامه این روند و کمبود منابع آبی حوزه های بالادست سدهای کرج و طالقان می تواند برای پوشش گیاهی و منابع طبیعی استان البرز مخرب باشد بنابراین توسعه شیوه هایی چون آبخوان داری، آبخیزداری و اجرای عملیات ترسیب کربن طی سالهای متمادی در استان مورد مطالعه قرار گرفته است تا شاید بتوان آثار مخرب حاصل از این انتقال آب را کاهش داد.
احداث سد امیرکبیر(کرج) روی رودخانه کرج از سال 1328 کلید خورد و در نهایت در سال 1340به بهره برداری رسید؛ این سد با سطح حوزه آبریزی به مساحت 764 کیلومتر مربع و با متوسط جریان آب سالیانه به میزان 472 میلیون مترمکعب در فاصله 63 کیلومتری شمال غربی تهران و در کیلومتر 23 جاده کرج – چالوس، در شمال شهرستان کرج قرار دارد.
این سد با هدف کنترل سیلابهای بهاره و جلوگیری از خسارتهای ناشی از سیل، تامین آب شرب تهران سالانه به میزان 340 میلیون مترمکب، تنظیم آب برای مصارف آبیاری و کشاورزی اراضی حومه کرج به میزان 130 میلیون مترمکعب در سال و تولید انرژی «برق – آبی» جهت کمک به شبکه سراسری برق بویژه در ساعات اوج مصرف به میزان سالانه 150 هزار مگاوات ساعت احداث شده است.
به گفته برخی مسئولان، امروز 85 درصد ظرفیت آبی سد کرج پر است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته چهار درصد افزایش نشان می دهد.
عملیات اجرایی انتقال آب طالقان به دشت قزوین نیز در سال 1348 با ساخت سد انحرافی سنگبان در طالقان و تونل انتقال آب به طول 9 کیلومتر تازیاران و سد انحرافی زیاران و مجموعه کانالهای آبیاری دشت قزوین و در همان سالهای مطالعاتی پیرامون سد مخزنی برای ذخیره سیلابهای بهاره رودخانه طالقان آغاز شد اما ساخت آن با توجه به شرایط کشوری تا سال 1381 به تعویق افتاد و در فروردین ماه این سال عملیات ساخت سد مخزنی کلید خورد و ساخت آن به مدت چهار سال طول کشید.
این سد در سال 1385 و 135 کیلومتری شمالغرب تهران روی رودخانه طالقان در محل روستایی روشنابدر به بهره برداری رسید.
سد طالقان با هدف تامین آب کشاورزی دشت قزوین، تامین آب شرب شهرهایی تهران و کرج، تغذیه مصنوعی دشت قزوین و کنترل سیلابهای فصلی رودخانه طالقان احداث شده و از نوع خاکی با هسته رسی است که حجم مخزن آن 420 میلیون مترمکعب و حجم مفید 329 میلیون متر مکعب برآور می شود؛ حجم بدنه این سد 15 میلیون مترمکعب، ارتفاع تاج 103 متر و طول دریاچه 13 کیلومتر است.
نیروگاه این سد با بکارگیری دو واحد توربینی 8.9 مگاواتی راه اندازی می شود و قادر است 61گیگاوات ساعت در سال برق تولیدکند.
به گفته برخی مسئولان وزارت نیرو، 77 درصد ظرفیت سد طالقان نیز پر از آب است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 63 درصد افزایش داشته است.
* نگرانی از عمق چاه های دشت کرج که به 180 متر رسیده است
حامد فرضی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز با اشاره به بحران منابع آبی دشت کرج گفت: هم اکنون در بالادست حوزه های آبخیز فعالیت های آبخیزداری اعم از کنترل رسوب، تغذیه سفره های زیرزمینی تمامی فعالیت ها با حداقل هزینه و سخت ترین شرایط انجام می شود.
وی توضیح داد: از آنجا که فروش منابع آب به وزارت نیرو پرداخت می شود، این وزارتخانه باید به همان نسبت فروش منابع آب، منابع اعتباری به بخش آبخیزداری سوق داده شود.
این مسئول تاکید کرد: اکنون عمق چاه های آب در نهالستان کرج به 180 متر رسیده که نگران کننده است به طوری که آب استحصالی از این عمق می تواند با خروج املاح سنگین موجب غیرکیفی شدن آب و خاک شود.
وی اظهار داشت: در منطقه طالقان نیز با این مشکل مواجه شده ایم و این درحالیست که در سالیان گذشته همچون سال 1343 عمده فعالیت های آبخیزداری در بالادست حوزه سدهای بزرگ همچون سد امیرکبیر انجام می شد و تداوم داشت.
فرضی اضافه کرد: در سال های اخیر که استان البرز شکل گرفته، فعالیت های آبخیزداری به دلیل کمبود اعتبارات دچار شدت و ضعف های اجرایی شده است.
* امکان تولید سالیانه 91 میلیون مترمکعب آب با عملیات آبخیزداری
وی تصریح کرد: در قالب برنامه اقتصاد مقاومتی 171 هزار هکتار طرح آبخیزداری برای شهرستان کرج، طالقان و ساوجبلاغ آماده اجراست که در صورت تامین اعتبار و اجرای آن در یک بازه زمانی پنج ساله، می توان سالیانه 91 میلیون متر مکعب آب و 20 هزار و 520 تن علوفه تولید کرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز طبق آخرین برآوردهای سال گذشته مجموع میزان اعتبارات این طرح را 800 میلیارد ریال (80 میلیارد تومان) دانست و اضافه کرد: برای اجرای این طرح در شهرستان کرج حدود 440 میلیارد ریال، طالقان 260 میلیارد ریال و ساوجبلاغ نزدیک به 100 میلیارد ریال اعتبار نیاز است که به علت کمبود اعتبارات کمتر از 10 درصد این طرح تاکنون اجرایی شده اند.
وی با بیان این که اجرای پروژه های آبخیزداری نیازمند تحولی جدی است، اظهار داشت: متاسفانه ما اینجا نتوانسته ایم منابع مالی بخش آبخیزداری را تامین کنیم.
فرضی ادامه داد: کمبود این اعتبار در بالادست دو حوزه پرخطر از حیث فرسایش خاک، شیب اراضی و سازند زمین شناسی میزان تولید رسوب را به 13.5 تن در هکتار رسانده است که ادامه روند می تواند خطرناک باشد.
* کرج عامل 40 درصد از ریزگردها
فرضی درباره اقدامات مبارزه با بیابان زایی گفت: پروژه ترسیب کربن با هدف جلوگیری از توسعه بیابان و کاهش وابستگی مردم محلی به پوشش گیاهی از سه سال پیش در شهرستان اشتهارد که از کانون های بحرانی گرد و غبار به شمار می رود، اجرایی شده و بخشی از این طرح به سمت نظر آباد نیز سوق پیدا کرده است.
به گفته وی، مجموع سطح اراضی بیابانی استان 54 هزار هکتار است که پروژه ترسیب کربن در سطح 38 هزار هکتار در منطقه اشتهارد به صورت آزمایشی اجرا خواهد شد و راهبرد اصلی آن جلب مشارکت جوامع محلی و توانمند سازی آنان در راستای توسعه پایدار روستایی است.
فرضی افزود: این میزان بیابانی شدن باعث بروز 30 تا 40 درصدی ریزگرد در این استان شده است و امسال پروژه ترسیب کربن در نظر آباد 500 تا 600 هکتار امسال صورت گرفته اما نیازمند اعتبارات بیشتر در این بخش هستیم.
* حاشیه نشینی و تغییرکاربری اراضی
وی حاشیه نشینی را یکی از مشکلات عمده این استان برشمرد گفت: حاشیه نشینی شرایط و ضوابط خاص خود را دارد زیرا با کاهش منابع آبی ناخواسته باغات از بین می روند بنابراین تغییر کاربری صورت می گیرد.
فرضی بر این باور است که بیشترین معضل البرز در بخش کاهش تولیدات کشاورزی است زیرا در گذشته شهر کرج برند تولید پایه های درختی در کل کشور محسوب می شد و اکنون حاشیه نشینی در خرم دشت که دارای بهترین مزارع گندم و کمالشهر بهترین باغات انگور محمدشهر و ماهدشت فقط درخت را از بین برده است.

منبع: ایرنا