گذشتن از بحران آب با باروری ابر ها

روزنامه آرمان در صفحه بین الملل گزارشی را درباره بحران کم آبی و راهکارهای مهار این معضل منتشر کرد که در بخشی از آن می خوانیم: در حالی که برخی پیش بینی ها نشان می دهد بارش ها در پاییز امسال دیرتر از معمول آغاز می شود و میزان آن از سطح میانگین کمتر خواهد بود، بار دیگر پروژه بارورسازی ابر ها مورد توجه قرار گرفته است.
در این گزارش که در شماره یکشنبه دوم آبان 1395 هجری خورشیدی به قلم حجت صالحی منتشر شد، آمده است: ایران یک دوره خشکسالی بلندمدت را پشت سر می گذارد که به اذعان کارشناسان در صورت عدم مدیریت منابع آب ممکن است این خشکسالی ما را با بحرانی فراگیر رو به رو کند.
برای پشت سر گذاشتن خشکسالی علاوه بر اینکه کاهش مصرف آب مورد توجه است، برخی از طرح های دیگر از جمله بارورسازی ابر ها برای افزایش بارندگی نیز در کانون توجه قرار دارد. روز گذشته معاون وزیر نیرو با اشاره به آماده سازی مقدمات اجرای طرح بارورسازی ابرها، اعلام کرد: «در صورت اجرای این پروژه، پیش بینی می شود حجم بارش های کشور 10 درصد افزایش یابد.»
کم آبی و بحران آب روز به روز به کشورمان نزدیک و نزدیک تر می شود. می توان گفت ایران امروز در میانه بحران های بزرگی از جمله بحران آب است. در حال حاضر 92 درصد منابع آبی کشور مربوط به بخش کشاورزی است که با برنامه های مدون و افزایش بهره وری می تواند جایگزین رشد تقاضای آب شرب باشد و می توان با بهبود بخش کشاورزی منابع آبی کشور را تا حد زیادی کنترل کرد. طرح فدک که در دولت گذشته، با هدف حمایت و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی از طریق صرفه جویی در مصرف کنونی آب کشور اجرا شد موجب تسریع نابودی منابع آبی شد.
علاوه بر طرح های بدون بررسی و سطحی که در دولت احمدی نژاد صورت گرفت، قوانین نادرست، تشدید کننده وضعیت بغرنج منابع بودند. هم اکنون توزیع آب در کشور ناموزون بوده و سهم برخی از استان ها بسیار کمتر از نیاز آنهاست. این در حالی است که سالانه بیش از یک درصد میزان تقاضا برای آب شرب در کشور افزایش پیدا می کند. با توجه به اینکه در دولت های نهم و دهم منابع آب زیرزمینی کشور به غارت رفت، در حال حاضر منابع آبی ایران رو به اضمحلال است. این در حالی است که بار ها به خشکسالی اقلیمی ایران اشاره شده است.
ایران در ناحیه خشک جهانی قرار دارد و متوسط بارش آن 250 میلیمتر است به طوری که 25 درصد خاک ایران در مناطق فراخشک، 40 درصد در مناطق خشک و‎ 25 درصد در مناطق نیمه خشک قرار دارد. بارندگی کشور ما 413 میلیارد متر مکعب در سال است که 293 میلیارد متر مکعب آن، در مزارع و زمین ‍ ها جذب می شود و بخشی از این بارندگی ها، تبخیر می شود و 130 میلیارد متر مکعب آن قابل استحصال است که 105 تا 107 میلیارد متر مکعب آن را استحصال کرده ایم.
منابع آبی در بخش کوچکی از مساحت کشور قرار گرفته و باید از این مناطق به دو سوم مساحت ایران که جزو مناطق کم آب هستند، منتقل شود. با توجه به قرار گرفتن ایران جزو مناطقی که در آینده با بحران آب مواجه می شود، تا سال ‎2050 سهم سرانه آب هر نفر به کمتر از هزار مترمکعب می رسد. هم اکنون حدود ‎95 سد بزرگ وجود دارد و 36.5 میلیارد متر مکعب آب را می توان با این سدها مهار کند.‎ 45 شبکه بزرگ آبیاری و زهکشی در کشور موجود است که معادل ‎ 1.4 میلیارد هکتار زمین را تحت پوشش قرار می دهد. قرار گرفتن ایران در کمربند خشک کره زمین به همراه کاهش ذخایر آبی، موضوع خشکسالی را به بحرانی جدی برای کشور تبدیل کرده است و محققان در تلاشند با استفاده از فناوری های نوین بر این بحران غلبه کند.
صندوق جهانی طبیعت (WWF) بحران کم آبی را دومین بحران بزرگ دنیا طی 10 سال آینده اعلام کرده که این بحران در کشورهای قاره اروپا و آسیا بیش از دیگر کشورهای دنیا دیده می شود. یکی از مهم ترین بخش هایی که منابع آبی ایران را به وضع موجود رسانده بخش کشاورزی است. بیش از 90 درصد آب های کشورمان در بخش کشاروزی هدر می رود. اگر بتوانیم نظام آبیاری بخش کشاورزی را در ایران بهبود ببخشیم، بدون شک خیل عظیمی از آب هایمان را مدیریت کرده ایم.
** پلیس های آبی، ناجیان خشکسالی ایران
بر اساس تحقیقات به عمل آمده تنها ایران نیست که در میانه یک بحران آبی طولانی است، بلکه بسیاری از کشورهای دیگر به مردمانشان کم آبی و خشکسالی پیش رو را هشدار می دهند. آب جزو منابع تجدیدپذیر حیاتی است که پژوهشگران اهمیت آن را تا حدی می دانند که جنگ های آینده را جنگ بر سر آب عنوان می کنند. اما پاسخ این سوال که کشورهای دنیا چه راه حل هایی برای برون رفت از این بحران در نظر گرفته اند می تواند نقشه راه را برای ما مشخص کند. یکی از راه هایی که بسیاری از کشورها و بزرگ ترین آنها یعنی آمریکا سال هاست انجام می دهد، ایجاد پلیس آب است. بحران کم آبی در ایالت کالیفرنیای آمریکا تا جایی پیش رفته که افرادی با عنوان «پلیس آب» به درب منازل شهروندان کالیفرنیایی مراجعه کرده و آنها را از خطرات کمبود آب، مصرف صحیح آب و راه حل هایی علیه هدر رفتن آب و … آگاه می کنند.
تشکیل «واحد ضربت صرفه جویی آب (پلیس آب)» با هدف آموزش مشترکان نسبت به اهمیت آب و نحوه صرفه جویی در مصرف آن و همچنین نظارت بر روند اجرای مصوبات محدود کننده مصرف آب توسط مشترکان ایجاد شده است. اجرای برخی اقدامات در ایالت کالیفرنیا آمریکا مانند تشکیل پلیس آب و افزایش جریمه روزانه و همچنین افزایش تعرفه مشترکان پرمصرف، موجب کاهش 5/13 درصدی مصرف آب این ایالت در ماه آوریل سال گذشته نسبت به آوریل سال 2013 شده است. با این حال به نظر می رسد که آغاز به کار فعالیت های این چنینی هرچند دیرهنگام باشد، اما بتواند بخشی از بحران آب را که از مهم ترین آن، برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی است، مرتفع کند.
طرح پلیس آب در ایران از سال 82 توسط یکی از اقتصاددانان ایران مطرح شد، اما متاسفانه تا امروز اقدامات بسیار کمی انجام شده است. به عنوان مثال، در رامهرمز اکیپی تحت عنوان پلیس آب تشکیل شده است که دستاورد آن شناسایی و تبدیل وضعیت 19 فقره انشعاب غیرمجاز در این شهرستان بوده است. سوئد یکی دیگر از کشورهایی است که به راه حل های فناورانه علیه بحران و کمبود آب پرداخته است. به عنوان مثال، چندی پیش، مهندسی با اختراع یک دوش متفاوت و شگفت انگیز که به صرفه جویی و استفاده بهینه از آب می پرداخت، توانست در صدر اخبار فناوری دنیا قرار بگیرد.
** ابرهای باردار، باران مصنوعی تولید می کنند
یکی دیگر از راه هایی که می توان بحران کم آبی و خشکسالی را کنترل کرد بارورکردن ابرها و تشکیل بارش مصنوعی است. بارور کردن ابرها تکنیکی است که برای تحریک تشکیل باران در یک ابر مورد استفاده قرار می گیرد. این کار معمولا با انتقال ذراتی مناسب به داخل ابرهای حاوی آب بسیار سرد انجام می شود. بارش طبیعی موقعی رخ می دهد که آب فوق سرد با ذرات شن، نمک و گرد و غبار تماس پیدا می کند و بلورهای یخ تشکیل می شود. بلورهای یخ، هسته هایی (ذرات مایع یا جامد ریز معلق در جو) را ایجاد می کنند که قطرات آب بیشتری می توانند به آنها ضمیمه شوند، به این ترتیب اندازه قطرات بزرگ می شوند. موقعی که قطرات آب یا ذرات برف به اندازه کافی بزرگ می شوند می توانند به صورت باران یا برف فرود آیند. این طرح در ایران نیز کلید خورده است و شاید ما نیز مانند کشورهای آمریکا، ژاپن، کره جنوبی، تایلند، ترکیه، اندونزی و… بتوانیم از این تکنولوژی نو استفاده کنیم و ترس از خشکسالی را از بین ببریم. به گزارش تابناک، معاون وزیر نیرو با اشاره به آماده سازی مقدمات اجرای طرح بارورسازی ابرها، اعلام کرد: در صورت اجرای این پروژه، پیش بینی می شود حجم بارش های کشور 10 درصد افزایش یابد.
رحیم میدانی گفت: در حال حاضر هواپیمای ویژه بارورسازی ابرهای کشور، مورد تعمیرات اساسی قرار گرفته و حتی فشنگ های مورد نیاز برای اجرای بارور کردن ابرها هم تامین شده است. او در امور آب و آبفا با اعلام اینکه در شرایط فعلی مهم ترین چالش پیش روی اجرای این پروژه، بحث تامین منابع مالی و اعتباری است، تصریح کرد: اجرای طرح بارور کردن ابرها به حدود 10 میلیارد تومان منابع مالی نیاز دارد. میزان هزینه مورد نیاز برای هر بار بارورسازی ابرها در کلانشهر تهران برای هر عملیات رقمی حدود 120 تا 150 میلیون تومان هزینه دارد.

*منبع: روزنامه آرمان