روزهای آفتابی بی‌باران
امروز، هم عامه مردم و هم دولتمردان این واقعیت را پذیرفته‌اند که با مشکل کم‌آبی مواجه هستیم. در این راستا برخی مشکل را حاصل خشم طبیعت دانستند
سال ١٣٩۴ با خبرهای نگران‌کننده‌ای در ارتباط با تغییر اقلیم، گرم‌شدن زمین، خشک‌سالی و بحران آب سرانجام به پایان رسید. آمار نشان می‌دهد در سال گذشته ١٧ استان کشور بارشی کمتر از میانگین بلندمدت تجربه کردند و در مجموع کشور ما بیش از ١٠ میلی‌متر کمتر از مقدار بلندمدت، باران دریافت کرد. در نتیجه آن به جز ١٠ استان در نوار شمال، شمال غرب و غرب کشور که مساحتی کمتر از ٢٠ درصد کل کشور را در اختیار دارند، سایر مناطق کشور تنش کم‌آبی و خشک‌سالی‌های کم تا شدید را تجربه کرده‌اند، آثار کوتاه‌مدت و بلندمدت کم‌آبی و خشک‌سالی در کشور در مناطق مختلف به‌وضوح قابل‌مشاهده بوده و امروز، هم عامه مردم و هم دولتمردان این واقعیت را پذیرفته‌اند که با مشکل کم‌آبی مواجه هستیم. در این راستا برخی مشکل را حاصل خشم طبیعت دانستند و دیگران آن را نتیجه سوءمدیریت بخش آب کشور، فرهنگ مصرف آب، راندمان پایین بهره‌وری و در منصفانه‌ترین ارزیابی‌ها، برهم‌کنش یک یا چند عامل فوق. مسئله تغییر اقلیم، یک مشکل جهانی است و شاید به همین دلیل در آخرین روزهای سال میلادی گذشته، سران ١٩۵ کشور دنیا در پاریس گرد هم آمدند و توافق کردند فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی‌هایشان در بخش توسعه به‌گونه‌ای باشد که افزایش دمای کره خاکی را در صد سال آینده به حداکثر دو درجه سانتی‌گراد محدود کنند. از آنجایی که سهم قابل‌توجهی از فعالیت‌های انسانی که روند گرم‌شدن زمین را تسریع می‌کند در جهت تولید انرژی است، بنابراین اغلب کشورهای جهان روی تبیین ساختارها و تأمین ملزومات تولید انرژی‌هایی که سرعت گرم‌شدن زمین را کمتر کند، متمرکز شده‌اند.
زندگی ما وابسته به انرژی است. انسان اواخر قرن هجدهم میلادی به انرژی زغال‌سنگ دست یافت و در دوره‌های بعد با استفاده از سایر انرژی‌های فسیلی مانند نفت و گاز، شرایط لازم را برای توسعه صنعت و احداث شهرهای بزرگ به دست آورد. وابستگی شدید جوامع به منابع انرژی به‌خصوص سوخت‌های فسیلی و مصرف بی‌رویه آنها، منابع عظیمی که در قرن‌های متمادی در لایه‌های زیرین زمین تشکیل شده است را تخلیه می‌کند و در آینده‌ای نه چندان دور چیزی از آنها باقی نخواهد ماند. بنابراین نسل فعلی وظیفه دارد به آن دسته از منابع انرژی که دارای عمر و توان زیادی هستند، روی آورد و دانش خود را برای بهره‌برداری از آنها گسترش دهد. منابع جدید انرژی که قابلیت تجدیدپذیری نیز دارند متنوع هستند. انرژی باد، خورشید، زمین‌گرمایی، زیستی، امواج، انرژی حرارتی دریاها و انرژی آب چند نمونه از منابع انرژی‌های تجدیدپذیر هستند که امروزه سهم آنها در سبد تولید انرژی جهان به بیش از ١٩ درصد رسیده است. شبکه سیاستی انرژی‌های تجدیدپذیر برای قرن بیست‌ویکم (REN٢١) گزارش می‌دهد تا پایان سال ٢٠١۴، در مجموع ١۶۴ کشور از جمله ایران، اهداف مشخصی برای ارتقای فناوری انرژی تجدیدپذیر داشته‌اند. اما نگاهی به وضعیت ایران در بخش انرژی نشان می‌دهد با وجود اهداف مشخص و پتانسیل بسیار زیاد در کشورمان، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد مصرف انرژی کشور کمتر از ٠/٠١ درصد است.
انرژی الکتریکی نقش بسیار مهمی در زندگی بشر دارد. امروزه فناوری تولید انرژی الکتریکی از انرژی خورشیدی در بسیاری از کشورها به کار گرفته شده و در حال توسعه است. آلمان، چین، ژاپن، ایتالیا و آمریکا کشورهایی هستند که بیشترین میزان تولید برق خورشیدی را تا پایان سال میلادی گذشته داشته‌اند. همچنین از نظر سرانه تولید برق خورشیدی کشورهای آلمان، ایتالیا، بلژیک، یونان و جمهوری چک در جهان پیشرو هستند. مقدار متوسط تابش خورشید در ایران، پنج کیلووات ساعت بر مترمربع در روز بوده و بیش از ٣٠٠ روز آفتابی در کشور داریم که حدود شش برابر بیشتر از کشورهای اروپایی یادشده است و این در حالی است که برق خورشیدی سهمی در سبد انرژی کشورمان ندارد. شدت تابش، تعداد روزهای آفتابی و ارتفاع زمین از سطح دریا، مهم‌ترین عوامل در افزایش بهره‌وری تولید انرژی خورشیدی است و خوشبختانه کشور ما به صورت طبیعی دارای پتانسیل بسیار بالایی در این زمینه است. مشکل اصلی فراروی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، سرمایه اولیه زیاد موردنیاز است که دولت باید با تقویت همکاری‌های بین‌المللی و حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و غیردولتی، زمینه مشارکت گسترده انرژی‌های نو در عرصه انرژی را مهیا کند. اگرچه سازمان انرژی‌های نو ایران که از سال ٧۴ متولی امور انرژی‌های نو در کشور است، سرانجام در تیرماه ٩۴ با تبیین قوانین، شرایط و تعرفه‌های جدید انگیزه بیشتری برای سرمایه‌گذاری در این بخش ایجاد کرد، اما ملزومات دیگر مانند تسهیل در امور گمرکی، تقویت سرمایه‌گذاری داخلی و… نیز باید فراهم شود تا بتوان موجبات رشد این فناوری را فراهم کرد.
ابتدای سال ٩۵ مقارن با آغاز برنامه ششم توسعه در کشور است. دولت در نظر دارد در پنج سال، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در سبد انرژی کشور به پنج درصد برساند. اگرچه در مقیاس جهانی هنوز سهم بسیار کوچکی است اما با شرایط موجود این به معنی افزایش ۵٠٠ درصدی زیرساخت‌ها و فناوری‌های مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر بوده و بی‌تردید حصول چنین نتیجه‌ای آسان نیست.
طبیعت هیچ‌گاه با سرزمین ما قهر نبوده است. اگر سال گذشته روزهای فراوانی را بدون ابر و بارش باران تجربه کرده و حال غصه‌دار تنش آبی در کشورمان هستیم، اما با نگاه خوشبینی در همین سال بیش از ٣٠٠ روز آفتاب درخشان در آسمان سرزمین ما تابید و این همان آرزویی است که هیچ‌گاه نصیب بسیاری از کشورهای جهان نخواهد شد. امروز از طرفی کشورهای بسیاری نگاه خود را به آسمان آفتابی ایران دوخته‌اند تا در این صنعت در کشورمان سرمایه‌گذاری کنند و از طرف دیگر دولت معتقد است تدوین نظامی درست و سنجیده برای برخورداری از عوامل تولید و منابع خارجی، یکی از شروط موفقیت در برنامه ششم توسعه است که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، بخش مهمی از آن است. حال باید دید دست‌اندرکاران امر با چه تدبیری در توسعه این فناوری به کاهش هزینه‌های بلندمدت تولید انرژی، صرفه‌جویی در سرمایه ملی، افزایش تولید ناخالص داخلی، افزایش درآمد ملی، ایجاد فرصت‌های شغلی و صیانت از محیط زیست کشورمان، کمک خواهند کرد.
حامد منصوری(دانشجوی دکترای منابع آب، جمهوری چک)
منبع : روزنامه شرق